Η Αθήνα που πληγώσαμε!

Θεωρητικά η Αθήνα θα μπορούσε να είναι μια πολύ όμορφη πόλη. Eχει γύρω της βουνά, έχει θάλασσα. Η Αττική έχει κλίμα εξαιρετικό, έγραφαν οι παλιοί ταξιδιωτικοί οδηγοί όταν ακόμη πέρναγε ο αέρας ανάμεσα από αυτή την πόλη.
Σήμερα η Αθήνα είναι μια πόλη που νοσεί και μαζί της νοσούν και οι αγανακτισμένοι κάτοικοί της.
Πώς φτάσαμε ως εδώ, πόσο φταίμε εμείς και πόσο το κράτος; Το σπάνιο αρχειακό υλικό που έχει συγκεντρώσει η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη μπορεί να μας βοηθήσει να δώσουμε την απάντηση.
Η βιβλιοθήκη στεγάζεται σε ένα νεοκλασικό κτίριο στον αριθμό 9 της οδού Αγίων Ασωμάτων. «Πρόκειται για μια μη κυβερνητική οργάνωση με 250 μέλη, μια παρέα ανθρώπων και ειδικών που στόχο έχουμε να παρεμβαίνουμε στα θέματα οικολογίας και κίνησης μέσα στην πόλη μας», εξηγεί ο σεισμολόγος και ενεργός οικολόγος κ. Σάκης Κουρουζίδης, που το 1994 έκανε πράξη το όραμά του για μια τέτοια βιβλιοθήκη. Ο ίδιος έχει μελετήσει επί πολλά χρόνια την πολεοδομική ανάπτυξη και τα περιβαλλοντικά προβλήματα της πρωτεύουσας.
«Η Αθήνα είναι μια πόλη που είχε τις προδιαγραφές για να είναι όμορφη. Ομως, νοσεί εξαιτίας του άναρχου τρόπου που αναπτύχθηκε. Το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της πόλης είναι η έλλειψη σχεδίου. Πρώτα χτιζόταν και εκ των υστέρων εντασσόταν στο σχέδιο πόλης. Αυτή η μεγάλη πληγή είναι που δημιούργησε στη συνέχεια τα προβλήματα μετακίνησης, λειτουργικότητας και έλλειψης ελεύθερων χώρων», επισημαίνει ο κ. Κουρουζίδης. Και προσθέτει: «Ετσι, όταν έφτασε η εποχή της μετάβασης από τις μαζικές μετακινήσεις στη χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων, η πόλη έφτασε στην ασφυξία».
Στο αρχείο της Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης υπάρχουν πολλές συλλεκτικές φωτογραφίες και καρτ ποστάλ από την Αθήνα των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. «Βλέπουμε, για παράδειγμα, τους πρόποδες του Λυκαβηττού ελεύθερους από τα κτίρια τα οποία σκαρφάλωσαν αργότερα πάνω τους», σημειώνει ο κ. Κουρουζίδης.
Παράλληλα, αναδεικνύεται σε όλο της το... μεγαλείο η έλλειψη χώρων πρασίνου. «Το ποσοστό πρασίνου στην πόλη της Βιέννης, για παράδειγμα, είναι 49%, όταν στην Αθήνα είναι μόλις 4%! Μιλάμε για πόλεις με πάρκα των 30.000 στρεμμάτων, την ώρα που ο δικός μας μεγαλύτερος χώρος, αυτός του Ελληνικού, είναι μόλις 5.500 στρέμματα», σχολιάζει ο κ. Κουρουζίδης.
Τα κτίρια επιβαρύνουν σημαντικά και την ατμόσφαιρα της πόλης. «Το 80% των κτιρίων έχει κτισθεί χωρίς κανένα σχεδιασμό θερμομόνωσης. Αυτό τα κάνει ενεργοβόρα, σπάταλα. Αν λοιπόν στους ρύπους των αυτοκινήτων προσθέσουμε αυτούς των κτιρίων και την τεράστια έλλειψη πρασίνου που θα αντιστάθμιζε τις εκπομπές, αντιλαμβανόμαστε πόσο φθίνει η ποιότητα του αέρα, γιατί ανεβαίνουν τα θερμοκρασιακά δεδομένα και γιατί ζούμε σε μια πόλη που ασφυκτιά με το παραμικρό. Μια πόλη που δεν σέβεται τους πολίτες της».
Η κουλτούρα
Πόσο σεβόμαστε εμείς οι πολίτες την πόλη μας και πόσο τελικά συμβάλλουμε στην εξαθλίωση ή στη σωτηρία της; «Δείτε οποιονδήποτε πεζόδρομο. Παντού αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες…», λέει ο κ. Κουρουζίδης. Το ζωντανό παράδειγμα βρίσκεται μόλις λίγα μέτρα μακρύτερα, στις οδούς Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Αποστόλου Παύλου και Αδριανού. «Δυστυχώς, αυτές οι εικόνες αντανακλούν χαμηλό πολιτισμικό επίπεδο και έλλειψη κουλτούρας συνύπαρξης», παρατηρεί ο ίδιος. Σύμφωνα με τον επιστήμονα, η υπάρχουσα κατάσταση διορθώνεται με αργούς ρυθμούς και μεγάλη προσπάθεια. Προϋπόθεση είναι όμως να γίνουν αποφασιστικές κινήσεις: «Κάποιος πρέπει να πει ότι για τα επόμενα 10 χρόνια δεν θα υπάρξει ούτε ένα σχέδιο επέκτασης της πόλης. Υπάρχουν εργαλεία που κατά καιρούς έχει ψηφίσει η ελληνική Πολιτεία, όπως το δικαίωμα της προτίμησης πώλησης ελεύθερων χώρων στους δήμους. Αυτό σημαίνει ότι μόνο αν ο δήμος δεν θέλει να αγοράσει το οικόπεδο, μπορείς να το διαθέσεις κατά βούληση. Το σημαντικό δεν είναι να ψηφίζονται οι νόμοι, αλλά να τους υπερασπιζόμαστε και οι πολίτες και η Πολιτεία».

«Είναι θέμα ειδικής ευαισθησίας»
Ενα από τα συχνά ερωτήματα που θέτουν στους υπεύθυνους της Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης οι επισκέπτες της είναι πώς μπορούν και εκείνοι να ασχοληθούν με την οικολογία. «Διαβάστε πρώτα ποίηση και μετά θα πάμε και στην οικολογία», είναι η απάντηση του κ. Κουρουζίδη. Οπως τονίζει, «η οικολογία δεν είναι θέμα ειδικών γνώσεων, αλλά ειδικής ευαισθησίας, ένα στάνταρ με το οποίο κοιτάς τα πράγματα. Συνήθως, ευαισθητοποίηση σημαίνει παροχή πληροφορίας σε αναμονή της ενεργοποίησης αυτής της γνώσης. Εγώ πιστεύω στη συναισθηματική σχέση με τη φύση και στην ενεργοποίηση αυτής της σχέσης. Αξία έχει να σώσεις, να προστατεύεις τη σχέση σου με το δέντρο, τη σχέση σου με το πάρκο και όχι γενικά το πάρκο. Η πρακτική τού να καταγγέλλω έπαψε να με ενδιαφέρει εδώ και καιρό. Κατά βάθος τη μισώ, κι ας τη θεωρώ συχνά αναγκαία. Προτιμώ να με κινητοποιεί το θετικό παρά το αρνητικό. Εμάς εδώ μας ενδιαφέρει να κάνουμε αυτά που πιστεύουμε, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει ή όχι πολιτική βούληση. Διαφορετικά, είναι σαν να ψάχνεις άλλοθι και δικαιολογίες. Ο καθένας από εμάς ας κρίνει και ας πράξει».
Το υλικό της βιβλιοθήκης
Το υλικό της Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης περιλαμβάνει περισσότερους από 15.000 τίτλους βιβλίων, 15.000 περιοδικά από 1.300 διαφορετικούς τίτλους, 1.000 χάρτες, 800 γκραβούρες, 20.000 φωτογραφίες, 200 παλαιά ημερολόγια. Το παλαιότερο βιβλίο είναι του 1787 και το παλαιότερο περιοδικό του 1840. Οι βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων περιλαμβάνουν 79.000 εγγραφές και 15.000 περιοδικά, ενώ έχουν επίσης καταγραφεί 500 αξιολογημένες ιστοσελίδες για περισσότερα από 400 διαφορετικά θέματα σε σχέση με το περιβάλλον. Ολο το υλικό είναι διαθέσιμο σε τέσσερις γλώσσες: ελληνικά, αγγλικά, τουρκικά και ρουμανικά. Επίσης ολόκληρο το αρχείο των Οικολόγων Εναλλακτικών έχει παραχωρηθεί στη Βιβλιοθήκη. Η ιστοσελίδα της www.evonymos.org δέχεται 15.000 επισκέψεις το μήνα από περισσότερες από 50 χώρες. Αξιοπρόσεκτη είναι η στήλη της ιστοσελίδας «Ρώτα τον ειδικό», στην οποία ένα δίκτυο ανθρώπων παρέχει πληροφορίες για θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον και την οικολογία. Την ίδια τη βιβλιοθήκη επισκέπτονται καθημερινά ομάδες μαθητών και σχολεία, ιδιώτες και κυρίως επαγγελματίες που ασχολούνται με την οικολογική δόμηση. Είναι ανοιχτή για το κοινό από Δευτέρα έως Παρασκευή, 16.00-20.00 και πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι δανειστική.
ΧΤΕΝΕΛΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ