Παύλος Νεράντζης
«Φέτος παιδάκι μου δε θα έχουμε ούτε λάδι να ανάψουμε το καντήλι»
Μια ηλικιωμένη από το χωριό Μάκιστος
«Έσωσα το σπίτι μου και τα γειτονικά, σβήνοντας τη φωτιά με το κρασί που είχα στα βαρέλια μου».
Πυροπαθής από ορεινό χωριό της Ηλείας
Ορέγνυμι: αρχαίος τύπος του ορέγομαι (θέλω, επιθυμώ, απολαμβάνω). Ατελείωτες οι περιπέτειες της ανθρώπινης τροφής. Ατελείωτη και η περιπέτεια της ανθρώπινης ύπαρξης πάνω στη γη. Άνθρωπος και τροφή σφιχταγκαλιασμένες οντότητες και αλληλοτροφοδοτούμενες έννοιες. Και αυτήν την περίοδο που ο τόπος μας περνά μια από τις βαθύτερες κρίσεις στη σύγχρονη ιστορία της, που σε λίγο ίσως να πούμε «το ψωμί ψωμάκι», είναι καιρός να αναλογιστεί ο καθένας ΚΑΙ τη σχέση του με τη φύση.
Ο πολιτισμός της τροφής ξεκίνησε ταυτόχρονα με την εμφάνιση του ανθρώπου. Η πρώτη απαγόρευση στο έκνομο ζευγάρι των πρωτόπλαστων αφορούσε στο φάγωμα ενός μήλου. Η κατανάλωση της τροφής μαζί με την ερωτική (σεξουαλική) δραστηριότητα είναι οι βασικές και κυρίαρχες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, που τον συντηρούν, τον αναπτύσσουν και τον κρατούν στη ζωή. Χωρίς ερωτική ζωή μαραζώνουμε, χωρίς τροφή πεθαίνουμε.
Τα τελευταία χρόνια με τα σύννεφα της μόλυνσης, των ανεξέλεγκτων χημικών συστατικών και των μεταλλαγμένων τροφών, ο κλοιός στενεύει. Τίποτα από ότι απειλεί τη φύση γύρω μας, δε μας επισκέφθηκε ξαφνικά. Πολύς χρόνος χρειάστηκε για να πολλαπλασιαστούν τα σκοτεινά σημεία στη ζωή μας. Αλλά συνάντησαν την αντίστασή μας, αλλά μας κατέβαλαν και μας έπιασαν στον ύπνο. Σε έναν ύπνο που συχνά καταφεύγουμε για να κρυφτούμε από τον ίδιο μας τον εαυτό και τα προβλήματα. Η έκταση των αμέτρητων πυρκαγιών που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια έγραψε το υστερόγραφο σε ένα κεφάλαιο «πολιτισμού» που συμμετέχουμε όλοι και ανεχόμαστε αδιαμαρτύρητα.
Οι πολεμικού χαρακτήρα καταστροφές σε ζώα, σπίτια, ανθρώπους και δάση ήταν μια νέου τύπου Μικρασιατική Καταστροφή, που συντελέστηκε σε καιρό ειρήνης μεταξύ ανθρώπων που απολάμβαναν τα αγαθά μιας παρατεταμένης ψευδεπίγραφης εκεχειρίας και πλαστής κοινωνικής ευδαιμονίας.
Στη ζωή ενός λαού υπάρχουν κάποιες στιγμές που η ιστορία φορτώνεται με ερείπια, αίμα και καπνούς καταστροφής. Και αν μια πλημμύρα ή ένας σεισμός ξεκινά από τη φύση και τις απρόβλεπτες της δυνάμεις, ένας πόλεμος και μια πυρκαγιά κρύβουν πίσω τους ανθρώπινα χέρια. Έχουμε, λοιπόν, έναν εσωτερικό ιδιότυπο εμφύλιο πόλεμο όπου η πλευρά του επιτιθέμενου κρατάει δάδα, στουπιά, και εμπρηστικούς μηχανισμούς, καταστρέφοντας την αδόμητη πλευρά της φύσης. Τα δέντρα και οι θάμνοι μεταδίδουν το θάνατο της φωτιάς, το ένα στο άλλο, ανυπεράσπιστα και αθέλητα. Παρότι πέρασαν δύο χρόνια τώρα, δεν ξεχνώ την τηλεοπτική εικόνα όπου ένα αρπακτικό πτηνό, στην περιοχή της Ολυμπίας ξεπετάγεται μέσα από το φλεγόμενο δάσος με καψαλισμένα τα φτερά, που στη συνέχεια μεταδίδουν τη φωτιά στον απέναντι λόφο όπου το άτυχο πουλί κατέφυγε.
To μέγεθος της φωτιάς είχε αποδοθεί στην προηγηθείσα ξηρασία και το θερινό καύσωνα. Μήπως όμως και αυτοί οι παράγοντες δεν είναι έργα ανθρώπων; Πώς φτάσαμε σε αυτήν την ολική πύρινη καταστροφή; Ποιοι έστρωσαν το χαλί για να πατήσει πάνω η αδιαφορία και η αμεριμνησία και ο εφησυχασμός όλων μας;
Aπό τον πόλεμο και μετά η Ελλάδα γνωρίζει δύο μεγάλες πληθυσμιακές μετακινήσεις: η μία εγκαταλείπει τη χώρα με το σαρωτικό κύμα της μετανάστευσης στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Η άλλη ωθεί τον κόσμο της περιφέρειας να κατευθυνθεί στα μεγάλα αστικά κέντρα προς ανέρευση εργασίας κυρίως. Παρά το ότι η μεταναστευτική φυγή σταματάει στο τέλος της δεκαετίας του ’70, ο συνωστισμός στις μεγάλες πόλεις συνεχίζεται. Τα πολεοδομικά συγκροτήματα διογκώνονται και οι πόλεις παραμορφώνονται άναρχα.
Η σχετική οικονομική άνεση που ξεκινά στο τέλος της δεκαετίας του ’70 με τη μαζική διάδοση των Ι.Χ. σπρώχνει τα μικρομεσαία (πολυπληθή) στρώματα προς τις παραλίες, αλλά και προς τα ορεινά, για την απόκτηση θερινής κατοικίας, απαραίτητο περιουσιακό στοιχείο κοινωνικής διάκρισης και υπεροχής. Σιγά- σιγά μικρές «πολιτείες» εμφανίζονται δίπλα στο κύμα ή στα ξέφωτα δασών. Συνεπικουρούν για αυτό δασόκτονοι νόμοι, όπως ο 1998/79, ο 1650/86, ο 1734/87, που γέμισαν αμέτρητα αυθαίρετα την Αττική κι όλη τη χώρα. Η λέξη «αυθαίρετο» γίνεται αρχιτεκτονικό στυλ και αντικείμενο πολιτικής ιδεολογίας και διαμάχης. Και ενώ οι κάτοικοι της περιφέρειας εξακολουθούν να κατακλύζουν τις πόλεις (ανέρευση εργασίας, σπουδές παιδιών, διασκέδαση), οι κάτοικοι των πόλεων οδεύουν αντίστροφα. Πάρα πολλά χωριά, όσα ιδιαίτερα βρίσκονται μακριά από τις πόλεις ερημώνουν, τα σχολεία κλείνουν, οι εκκλησίες παραμένουν αλειτούργητες και οι ηλικιωμένοι οι μόνοι κάτοικοί τους.
Με αυτό τον τρόπο η ζωή μετατοπίζεται πληθυσμιακά και η φύση χάνει τους ανθρώπους της. Πολλά καλλιεργήσιμα είδη εγκαταλείπονται. Πρωταγωνιστούν πια οι πιο αποδοτικές καλλιέργειες και οι κάμποι γεμίζουν με θερμοκήπια που προμηθεύουν τα ίδια λαχανικά όλο το χρόνο. Τα αυτοκίνητα αλώνουν κάθε σημείο και η φύση από λειτουργικός περίγυρος του ανθρώπου γίνεται απλώς ένας επισκέψιμος χώρος ή «αξιοθέατο». Είναι αυτή η Ελλάδα που θέλουμε; Ή μήπως ήρθε η ώρα για να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τη φύση;
του Μιχάλη Ζευγουλά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου